İLLA EDEP, İLLA EDEP!

“Andolsun ki biz insanı en güzel şekilde yarattık” (et-Tîn95/4)

Rabbimiz Yüce Kitabında insanı en güzel şeklide yarattığınıifade ediyor. İnsan hem dış görünüşünde hem iç dünyasındagüzel ise, ayetteki en güzel yaratılış o zaman tamamlanmış olur. İnsanı güzel yapan edebidir. Güzellik edepten gelir. Fakat insanedepten uzaklaştığı zaman kendisini o yüce makamdan esfelesafilin, yani aşağıların aşağısına çeker.

Edep; sözlükte iyi davranış, ahlak, terbiye, gelenek ve görenek, muaşeret anlamlarına gelir. Ama bize edepli olmak için en güzelörnek Peygamberimiz s.a.v’dir.

Hz. Muhammed s.a.v “Ben güzel ahlakı tamamlamak içingönderildim.” diye buyurmuştur.

Çünkü Peygamberimiz’in edebi edeplerin en güzeli olan Kur’anedebiydi. O yaşayan bir Kur’an’dı. Hz. Aişe validemizeResûlullah’ın ahlâkı sorulduğunda o şu cevabı veriyordu; “O’nun ahlâkı Kur’an’dı.”

Tehânevî, “Edep örfî, ilim şer‘îdir; birincisi dünyevî, ikincisidinîdir” der.Bundan çıkaracağımız netice de şu olmalı.Hayatınher alanında edepli olmalı insan. İş ortamında, okul hayatında, aile içinde, çocuklar arasında, yolda yürürken, yemek yerken veböylece bu sıralama uzar gider.

Edep kelimesinin bir diğer anlamı da ahlaklı olmaktır. Ahlâkkelimesi yaradılış anlamına da gelen hûlk kelimesinden geldiğiiçin fıtratla bağlantısı vardır. İyi olan ahlâka ‘ahlâk-ı hamide, ahlâk-ı hasene’ kötü olanlarına da ‘ahlâk-ı zemime, ahlâk-ıseyyie’ gibi adlar verilmiştir. Demek ki ahlak sadece iyi huy vedavranışları içine almaz, iyi ve kötü huyların tümüne ahlâkdenir.

Edebiyatın da kökeni. Arapça edepten gelir.Tanzimat öncesiedebiyat  kurallarını öğreten bölüme İlm-i Edep  denilirmiş. Edebiyat ise kelime manasıyla güzel ve etkili bir biçimde yazıyazma sanatıdır. Dolayısıyla iyi bir edebiyatçı edepli, zarif, nazik bir ruha ve dile sahip olmalıdır.

Günlük hayatta kullandığımız diğer bir tabir de terbiyedir. Terbiye, eğitim ve görgü demektir. Terbiye  kelimesi Rabb ileaynı kökten gelen kelimelerdir. Bilmeliyiz ki terbiye bir şeyitedrici bir şekilde geliştirmektir. İnsan doğumundan itibarenkendini geliştirmeli, nefsiyle mücadele etmeli, kalbini temiztutmalı, edep sahibi olmalı.

Nitekim bu durumda bizler edep ile terbiye olursak mertebelerinen yükseğine çıkmış oluruz.